Door onze redacteur Arjen Schreuder | pagina 8 - 9
Bibliotheken zijn het grootste slachtoffer van de gemeentelijke bezuinigingswoede in Nederland. Vestigingen gaan dicht, personeel moet weg. Terwijl de bibliotheek juist weer populair werd.
Het is druk in de bibliotheek in de Goudse wijk Goverwelle. Tientallen bezoekers schuifelen langs de kasten, het hoofd schuin. Aan een ronde tafel zitten scholieren achter een computer. „Wij hebben thuis geen printer”, zegt een meisje met een hoofddoek. Dames en heren lezen tijdschriften en kranten. En in een aparte ruimte werken tien kinderen aan hun huiswerk. „Ouders hebben vaak geen tijd om hun kinderen te helpen. Wij wel”, zegt begeleider Annemiek Luxen.
De bibliotheek is bezig aan haar laatste maanden. De vestiging in de wijk Goverwelle moet komend jaar dicht. Later sluiten ook de centrale vestiging in het centrum van Gouda en de bibliotheek in de wijk Bloemendaal. Directeur Nan van Schendel hoopt dat de gemeentelijke bezuinigingen beperkt blijven tot 30 procent. In dat geval kan zij straks één ander, groter gebouw betrekken waar „werken, leren en studeren” centraal staat. Op zes plaatsen in de stad kunnen dan ook boeken worden geleend: op vier scholen en op twee minibibliotheken in supermarkten, banken of wijkcentra, plug-in bibliotheken genaamd. „Voor veelgelezen boeken”, zegt Van Schendel. „Dus geen Louis Couperus.” Als de bezuinigen hoger uitvallen, bijvoorbeeld bijna 50 procent, dan verdwijnt de centrale bibliotheek en blijft alleen lenen via scholen over. Het besluit daarover valt binnenkort.
Bibliotheken zijn het grootste slachtoffer van de bezuinigingswoede in Nederlandse gemeenten. Bijna 70 procent van alle gemeenten bezuinigt op kunst en cultuur. En de bibliotheek „staat op nummer één”, aldus een recent onderzoek in opdracht van staatssecretaris Zijlstra (Cultuur, VVD). Meestal leidt dit tot het sluiten van filialen. Ongeveer eenderde van alle bibliotheken verdwijnt, schat de Vereniging van Openbare Bibliotheken. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft begrip voor de bezuinigingen. „Vrijwel alle gemeenten subsidiëren op dit moment bibliotheken zonder dat daartoe een wettelijke verplichting bestaat”, aldus VNG-topman Ralph Pans onlangs in een brief. „Momenteel zien wij wel dat de gemeenten noodgedwongen bezuinigen op bibliotheken. De grote meerderheid doet dat evenwel over het algemeen niet onevenredig.” De subsidies liepen de afgelopen jaren bovendien „steeds op” van 402 miljoen euro in 2008 tot 422 miljoen euro in 2009.
Veel gemeenten noemen als argument voor bezuinigingen dat zij er niet voor zijn om het instituut bibliotheek te steunen, maar wel de functie, meestal het bevorderen van lezen door kinderen. Zo heeft in de Achterhoek de gemeente Berkelland de subsidie van jaarlijks 1 miljoen euro helemaal geschrapt. Verschillende partijen konden vervolgens dingen naar de opdracht om het lezen onder kinderen tot veertien jaar te bevorderen. „Dat had de volleybalclub mogen doen, maar gelukkig heeft men daar nu toch ons voor gekozen”, zegt directeur Ton Mengerink van bibliotheek Oost-Achterhoek.
Voor deze leesbevordering is een half miljoen euro beschikbaar. De bibliotheek moet intussen wel de helft van het personeel ontslaan en op zoek naar kleinere gebouwen, die het bovendien zal moeten delen met andere gebruikers, bijvoorbeeld een wijkcentrum of zelfs het gemeentehuis. Ook hoopt de bibliotheek te kunnen besparen door selfservice, zoals het scannen van geleende boeken door bezoekers.
Vele grotere steden bezuinigen eveneens fors. Rotterdam wil de 25 merendeels kleinere bibliotheekvestigingen vervangen door zes grotere. Dat betekent wel dat bewoners van deelgemeente Hoek van Holland naar bijvoorbeeld Maassluis moeten reizen. In Den Haag zullen zes van de achttien filialen sluiten om daarmee twee miljoen euro te bezuinigen. Het gaat om filialen die „naar verhouding minder bezoekers trekken en minder openingsuren hebben”. Ook in Eindhoven en Groningen zijn de bezuinigingen fors.
De Vereniging van Openbare Bibliotheken voert actie,
onder meer met een petitie op internet die inmiddels door bijna achttienduizend mensen is ondertekend. „Wij constateren dat de samenleving (vooral de jeugd) de dupe wordt als bibliotheekvestigingen sluiten. De ontwikkeling van Nederland komt daarmee in gevaar. Net als goed onderwijs is een goede bibliotheek in de buurt voor iedereen van belang!” aldus de petitie.
De bibliotheken vinden de bezuinigingen tragisch, omdat ze de afgelopen jaren juist uit een dal zijn gekomen. Tien jaar geleden hadden ze nog 4,3 miljoen leden en tot vier jaar geleden daalde dat aantal tot onder de vier miljoen. „Maar die langzaam dalende trend is gekeerd”, zegt woordvoerder Francien van Bohemen van de Vereniging van Openbare Bibliotheken.
Inmiddels is het aantal leden weer boven de vier miljoen. Er is veel energie gestoken in modernisering en efficiëntie. Zo heeft niet iedere gemeente nog z’n eigen bibliotheek. Er zijn 171 bibliotheekorganisaties, met duizend vestigingen, in soms wel tien of meer gemeenten. Al die gemeenten betalen mee aan die ene organisatie. Maar, zegt Francien van Bohemen, nu de ene gemeente bezuinigt, volgen andere gemeenten al snel onder het motto: waarom zouden wij betalen voor onze buren?
Maar het beroerdste is nog wel dat de bezuinigingen op gebouwen ingaan tegen een nieuwe trend: dat bibliotheken steeds meer fungeren als ontmoetingsplaatsen. Naar ‘de bieb’ gaan mensen steeds vaker om er mensen te ontmoeten, samen te werken achter een laptop, te leren en te studeren.
„Mensen komen er zeker nog wel om een stapeltje boeken te lenen. Maar bibliotheken zijn ook een plaats van reflectie en ontmoeting. Er zijn theatervoorstellingen, tentoonstellingen, er wordt zelfs gezamenlijk voetbalwedstrijden gekeken”, aldus Francien van Bohemen.
Als lichtend voorbeeld geldt het onderkomen van de Openbare bibliotheek Amsterdam aan het IJ. Sinds het gebouw drie jaar geleden werd geopend, is het aantal bezoekers verdubbeld tot 1,8 miljoen per jaar. „Mensen willen hier niet alleen boeken lenen. Ze willen hier langere tijd verblijven”, zegt directeur Hans van Velzen. Dat is goed mogelijk in het veelgeprezen gebouw met een groot restaurant, veel computers en een grote collectie. „Hier staan alle romans van Vestdijk.” Elke dag is de bibliotheek van tien tot tien open, met relatief weinig personeel want hier in Amsterdam is al veel self service door bezoekers.
Van Velzen denkt eventuele beperkte bezuinigingen door enkele stadsdelen op te kunnen vangen met een verhoging van de contributie en door nog efficiënter te werken. Drastische bezuinigingen blijven hem bespaard en dat is maar goed ook, vindt hij. „De bezuinigingen op Nederlandse bibliotheken slaan door. Natuurlijk is het verleidelijk om te bezuinigen op dure gebouwen, van instellingen waarvan de helft van de bezoekers, namelijk de jeugd, geen bijdrage levert aan de inkomsten. Maar bedenk wel dat wij er als een van de weinige instellingen in slagen om alle bevolkingsgroepen te binden. Een bibliotheek is in alle culturen een belangrijk goed. Turkse meisjes bijvoorbeeld mogen ons bezoeken. Bij hen thuis wordt een bibliotheek als iets goeds gezien.”
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten