Nieuws vanuit bibliotheek 2.0

Omdat niet iedereen tijd heeft om de berichten bij te houden op ons sociale netwerk, pik ik er af en toe een uit om op mijn weblog te plaatsen.
Vandaag kwam ik een nieuwsbrief tegen gepubliceerd door Wim Keizer, die belangrijke informatie bevat voor bibliotheken.
Wellicht dat hij op dit weblog ook opgemerkt wordt.
Het eerste stukje kopieer ik vanwege het onderwerp. Bovendien is de nieuwsbrief erg uitgebreid. Voor alle informatie kijk op de pagina van Wim Keizer.

Hieronder het eerste deel:

Nieuwsbrief Nieuw Bibliotheekwerk

nr. 2, jaargang 10, februari 2010

Uitgave: 8 PSO's en NvD. Redactie: Wim Keizer, tel. 023 – 5546387, e-mail wkeizer@soobbozh.nl
----------------------------------------------------------------------------------


Van de redactie

Google, Apple, Amazon en in Nederland ook Bol.com zitten in een veldslag om het e-book. Wie heeft straks de beste e-readers met de aantrekkelijkste titels? Wie weet de beste deals met uitgevers of, rechtstreeks, auteurs te maken?
Ondertussen hebben alle instituten die mooie dingen willen doen voor het Nederlandse openbare bibliotheekwerk nog niet afgesproken welke vijf punten de hoogste prioriteit moeten hebben op de collectieve agenda voor het openbare bibliotheekwerk. Het is goed een Agenda voor de toekomst te hebben, maar die toekomst begint vandaag. Wie neemt vandaag het initiatief voor een top vijf van urgente zaken en wie maakt daar morgen een breed gedragen actielijst met duidelijke afspraken van?

Wim Keizer,
17 februari 2010


Wat willen, kunnen, mogen
bibliotheken met het e-book?

NDB/Biblion gaat na of er andere oplossing voor haar e-portal is dan werken met Netlibrary van OCLC. Dat vertelde Ferdy Vermeulen van NBD/Biblion op 19 januari tijdens een door ProBiblio in Haarlem georganiseerde bijeenkomst over het e-book. Ervaringen met het huidige e-portal zijn dat het niet gebruikersvriendelijk is: zoeken en browsen van de e-books is niet intuïtief en niet overzichtelijk. De gebruiker komt van de website van de bibliotheek ineens in de Netlibrary-omgeving.
Overigens is de gebruikersonvriendelijkheid van het e-portal niet het enige probleem rond e-books. Los van de NBD is downloaden van e-books op e-readers nog heel lastig en vervelend door de verschillende typen readers en e-bookaanbieders en door het feit dat eerst op pc's moet worden gedownload. Het is in de meeste gevallen nog niet zoals bij smartphones waar je draadloos informatie kunt oproepen op elke plek waar je maar bent.

Speculaties

De laatste maanden wordt veel gespeculeerd over het e-book. Maakt het schakels in de bestaande keten, zoals uitgevers, boekhandels en bibliotheken, geheel overbodig? Gaan schrijvers zelf, al dan niet met hulp van literaire agenten, hun digitale boeken aan de man brengen? Gaat het publiek illegale kopieën downloaden, nadat de beveiligingssoftware gekraakt is? Wordt de iPad van Apple naast wat het nog meer is de beste e-reader die tot nu toe gemaakt is en neemt de iBooks online store van Apple (http://store.apple.com/us) de positie van Amazon.com en Bol.com (ten dele) over? Of komt boekenscanner Google, die al de boekwinkel Google editions heeft, ook met een revolutionair apparaat? Vragen te over en alle aanleiding voor bibliotheken om hier ook serieus naar te kijken.

Growing up in public

Op 15 december vertelde NBD-directeur Henk Das al bij de NvD-bijeenkomst in Beeld en Geluid te Hilversum dat NBD/Biblion de bewuste keus heeft gemaakt om snel te starten en dat daarbij gebruik wordt gemaakt van het nieuwe Media Center van NetLibrary, een divisie van OCLC. In de wereld van het e-book is het echter nog een jungle van formats en rechten. Er is volgens Henk, door de snelle start, sprake van “growing up in public”. Uitgevers hebben nog moeite met e-content en er zijn problemen met het auteursrecht. Er is veel onzekerheid, daar de bestaande waardeketens sterk in beweging zijn. Ondervonden probleem is ook dat Netlibrary niet erg flexibel is. Kortom, ideaal is het allemaal nog niet, maar NBD/Biblion biedt wat er momenteel te bieden valt, zo zei Henk op 15 december.

Op 19 januari vertelde Ferdy Vermeulen er meer over. En hij was niet de enige spreker. Michel Suijkerbuijk van www.ereaders.nl liet zien wat voor e-readers en andere apparaten er op de markt zijn. En Berlinda Kerkhof, interim-adviseur van de Stads-bibliotheek Haarlem, citeerde uit een advies dat zij in december had gemaakt voor de directie van de bibliotheek. Dat advies was ook verspreid naar alle bibliotheken in Noord-Holland.

Uitgevers willen nog niet

Ferdy Vermeulen ging nader in op de auteursrechtelijke problemen. Het bleek dat de NBD nog maar met één uitgever afspraken heeft kunnen maken, n.l. NDC/VBK. Daardoor is het aanbod van wat via Netlibrary geleend kan worden veel kleiner dan het aantal Nederlandstalige e-books dat al beschikbaar is. Maar veel uitgevers zijn nog terughoudend en willen eerst zelf positie bepalen. Volgens Ferdy was het ook een probleem dat er nog geen landelijke afspraken gemaakt konden worden, omdat de VOB door de opsplitsing erg met zichzelf bezig was. Vandaar dat de NBD zelf begonnen is afzonderlijk met uitgevers te praten, maar dat is lastig.
In het e-portal waren in januari 278 e-books beschikbaar. De meeste e-book-bestanden zijn “ingepakt” in DRM-software (van Digital Rights Management), waarmee geregeld kan worden of een e-book geprint kan worden, gekopieerd kan worden en hoe lang de uitleentermijn is. Door het DRM-systeem kan een gebruiker ook zien hoe lang het e-book nog beschikbaar is.
Probleem is ook dat een e-book (hoewel digitaal) niet aan meerdere leners tegelijk mag worden uitgeleend. Met de uitgeverij is afgesproken dat NBD/Biblion als het ware 1 licentie koopt. Een truc is aan een lener te vragen het e-book meteen na uitlening weer “in te leveren”. Dan blijft het bij die lener nog wel 3 weken op de reader staan, maar kan het alvast aan een ander worden uitgeleend.





Typen en formats

Michel Suijkerbuijk van de e-readersgroep (doel: het digitale lezen stimuleren) liet typen e-readers, smartphones en netbooks zien en typen e-book-formats.
Voordelen van digitaal lezen zijn dat het comfortabel en licht is, dat je betere zoekmogelijkheden hebt en tekst kunt combineren met audio en video.
De prijzen van e-readers zijn aan het dalen en het aantal typen is aan het stijgen. Op dit moment zijn dat er 20, volgend jaar kunnen het er 50 zijn. Een groot voordeel van bijvoorbeeld de Kindle van Amazon is dat e-books draadloos (3G-connectiviteit) gedownload kunnen worden. Maar, helaas, de Kindle is niet geschikt voor e-books van Nederlandse uitgevers. Suijkerbuijk wees erop dat smartphones en netbooks uitstekend gebruikt kunnen worden als e-reader en dat er al meer dan een miljoen smartphones in Neder-land zijn en meer dan 4 miljoen (mini)laptops. Probleem is echter wel de verscheidenheid aan formats van de e-books, wat erg belemmerend en frustrerend werkt voor de (potentiële) lezer. Sinds 2009 is in Europa min of meer de standaard: ePub met Adobe DRM. Maar DRM (bedoeld voor allerhande beveiliging) geeft problemen door de beperkingen en complexiteit. In de VS zijn er ook nog veel andere formats. Veel apparaten (de meeste zelfs, als smartphones en netbooks worden meegeteld) kunnen niet met DRM overweg. Een doorbraak zou kunnen komen als het belemmerende DRM kan worden losgelaten.

Oriënterend


Berlinda Kerkhof liet zien dat de Nederlandse bibliotheken die al met e-books (en e-readers) bezig zijn in een oriënterende fase zitten, waarbij ook nog simpelweg de e-readers als object worden uitgeleend. Vaak ontbreekt een projectmatige aanpak. Ook is er geen regionale of landelijke coördinatie. Zij had ook gekeken naar de New York Public Library (NYPL) en naar de Duitse bibliotheken. De NYPL (http://www.nypl.org/) werkt
niet met Netlibrary, maar met Overdrive. De Duitse bibliotheken werken met Divibib op het platform Onleihe (http://www.onleihe.net/). In de NYPL zijn al 14.400 e-booktitels beschikbaar, in Duitsland 10.000, aanmerkelijk meer dus dan de ca. 300 van Nederland. Bol.com heeft er 2300 in de aanbieding. Volgens Berlinda is het onduidelijk waar de koudwatervrees (onwil?) van Nederlandse uitgevers m.b.t. uitlenen van e-books vandaan komt.
Zij stelde ook vast dat de e-portals van de NYPL en de Duitse bibliotheken gebruikersvriendelijker zijn dan Netlibrary van OCLC (die overigens in zijn totaliteit meer dan 200.000, vooral Engelstalige e-booktitels aanbiedt).


Projectmatig en gezamenlijk

Berlinda ried het volgende aan: ga aan de slag met e-readers en experimenteer, maar doe dat projectmatig: doelen stellen, feed-back verzamelen, evalueren, strategie bijstellen en coördineren met andere bibliotheken.
En verder: oefen gezamenlijk druk op NBD/ Biblion uit voor uitbreiding van de collectie en verbetering (of wijziging) van het e-portal. En ga gezamenlijk met de uitgevers in de slag om ze over de streep te trekken hun e-books aan te bieden voor uitlening.