Jonge strafrechtonderzoekers laten van zich horen in open brief: het lijkt af en toe wel alsof het strafrecht enkel nog als middel wordt gezien om te vergelden, te beveiligen en strenger te straffen. Zij roepen op om de menselijke maat van het strafrecht in het oog te houden en benadrukkeno.a. dat het strafrecht ook dient om herhaling te voorkomen en veroordeelden een nieuwe kans te bieden. Dat is des te belangrijker omdat iedereen te maken kan krijgen met het strafrecht. Een wij-zij tegenstelling tussen criminelen en de ‘goede burgers’ werkt overzichtelijk, maar is volgens hen te simpel.

Menselijke maat moet grote rol blijven spelen in strafrecht

door Jannemieke Ouwerkerk e.a.. donderdag 21 april 2011 |Brabant Dagblad

Ineens is daar het etiket zedendelinquent. Uw ex-vrouw zegt dat u de kinderen heeft betast.
Of uw puberzoon wordt 'uitgenodigd' op het politiebureau. Een vrijpartij van pubers? 'Hij zat met z'n poten aan mijn dochter', zegt haar vader. Dodelijke botsing. Uw gedachten zijn elders. Het gaspedaal is te hard ingedrukt of u rijdt na een ruzie met de BOB toch zelf naar huis. De fietser uit de zijstraat niet gezien, wel gekeken? Fraudeur! Ook u woont graag samen. Maar twee uitkeringen is meer dan die ene. U hebt het al niet breed! De voorbeelden zijn talloos.

Irritatie, frustratie, agressie. Schrikt u weleens van uw eigen emoties? Onoplettendheid, listigheid en stommiteit. Is het overschrijden van grenzen niet menselijk? Maar voor u het weet, bent u verdachte of dader van een misdrijf. Fouillering, verhoor, aanhouding en voorarrest liggen in het verschiet. Bijstand van een advocaat is helaas niet vanzelfsprekend.

Het strafrecht bestaat door het menselijk tekort. Niemand doet alleen maar goed of slecht. Achter elke misdaad zit een persoonlijk verhaal. Helaas is het tegenwoordig normaal een scherpe lijn te trekken tussen 'wij' en 'zij'. Tussen de brave burger die elk moment slachtoffer kan worden en de 'straatterrorist', de 'veelpleger', de 'pedo', 'dat tuig', 'het beest', of 'het monster'. Zo worden mensen ingedeeld in categorieën. Dat maakt de samenleving overzichtelijk, maar zo simpel ligt het niet. Wij kunnen net zo goed dader worden als u, u net zo goed als wij. Vinden wij strafbaar gedrag niet erg? Miskennen wij de gevolgen voor samenleving, slachtoffers en nabestaanden? Zeker niet! Maar omdat strafbaar gedrag menselijk is, keren wij ons wel tegen het klimaat van 'law and order'. Wij komen op tegen onvolledige, onjuiste of tendentieuze beeldvorming over criminaliteitscijfers, de hoogte van straffen en het regime in gevangenissen en tbs-klinieken.

Het is kwalijk dat gevoelens van onveiligheid worden versterkt door te roepen dat Nederland vreselijk onveilig is en dat keihard optreden geboden is. Wij storen ons aan het gemak waarmee incidenten leiden tot nieuwe wetgeving zonder dat bestaande mogelijkheden zijn benut.

Wij zijn het oneens met hen die een tegenstelling creëren waar geen tegenstelling is. Denk aan de discussie over de (terecht!) toegenomen aandacht voor slachtoffers en nabestaanden. Vaak wordt hun leed gebruikt om een hardere aanpak van verdachten en veroordeelden te rechtvaardigen. Maar waarom zou gepaste aandacht voor slachtoffers niet samengaan met een stevige rechtspositie voor verdachte en dader? Bovendien is de vraag wat slachtoffers en nabestaanden wensen niet eenvoudig te beantwoorden. Geen mens is hetzelfde en wil hetzelfde. Naast harde waarden als vergelding en wraak bestaan ook milde waarden als verzoening en vergeving. Natuurlijk beseffen wij dat er slachtoffers of nabestaanden zijn die zich daartoe niet willen of kunnen zetten. Met respect daarvoor, benadrukken wij dat de kracht van vergeving en verzoening een hele samenleving sterker kan maken. Ten slotte onderstrepen wij dat strafrecht niet alleen dient voor vergelding. Het is er evengoed om herhaling te voorkomen en veroordeelden een nieuwe kans te bieden in onze maatschappij. Daar heeft iedereen iets aan.

Wij verzetten ons tegen de gure wind die door Nederland waait. Zwaardere straffen en meer bevoegdheden voor justitie, politie en beveiligingspersoneel zijn niet nodig in een land waar de criminaliteit daalt. En waar rechters vergeleken met omringende landen streng straffen. Wij geloven in de kracht van de menselijke maat en van nieuwe kansen, verbetering en herstel. Omdat de verdachte of veroordeelde misschien een gevallen mens is, maar nog steeds een mens. Een mens als u en wij!

Jannemieke Ouwerkerk maakt deel uit van een groep jonge strafrechtjuristen en criminologen met Ralph Hermans, Jacques Claessen, Jill Coster van Voorhout, Marianne Hirsch Ballin, Pauline Jacobs, Ferry de Jong, Lianne Kleijer- Kool, Marije Knapen, Niels van der Laan, Floris van Laanen, Sonja Meijer, Marloes van Noorloos, Anne Postma, Niels van Schaik© Brabants Dagblad 2011,