Bibliotheken luiden de noodklok in NRC

De bibliotheek verliest haar franje

Bibliotheken staan voor grote bezuinigingen. Vernieuwing en nevenactiviteiten om extra publiek te trekken zijn de eerste slachtoffers, vrezen directeuren van kleinere bibliotheken.
Door onze redacteur
Marieke van Twillert
Barneveld, 24 nov. Heel aardig, zo’n ruime ontmoetingsplek op de begane
grond voor een debatavond of een muziekuitvoering.
Of een filmvertoning voor het verder bioscooploze dorp.
Maar dat is niet de kernactiviteit van een bibliotheek, vindt de gemeente Barneveld.
De kern, dat is het uitlenen van boeken. Er is onvoldoende geld om alles
te kunnen doen. En daarom moet de openbare bibliotheek zich richten op uitlenen en uitlenen alleen. „Weg ‘Nederland leest’ en evenementen rond de Kinderboekenweek.
We verliezen de helft van ons budget”, zegt Erik Worm, directeur
van de openbare bibliotheek in Barneveld. „Dat gaat onherroepelijk gevolgen
hebben.”
De bibliotheek in Barneveld is één van de bibliotheken die in problemen zijn gekomen door bezuinigingsmaatregelen van gemeenten. Er zijn 172 bibliotheekorganisaties die samen 1031 vestigingen hebben. Daarvan wordt een kwart tot een derde gekort, volgens de Vereniging van Openbare Bibliotheken. De VOB verwacht dat vooral kinderen en niet-mobiele
klanten het effect zullen merken. In Nederland maken vier miljoen mensen
gebruik van de bibliotheek.Bibliotheken ontvangen subsidie van
gemeenten, niet van het Rijk. En de gemeenten mogen zelf weten hoeveel subsidie ze mogen verstrekken aan de bibliotheken in hun gebied, een apart subsidiebeleid is er niet. Omdat de meeste gemeenten anticiperen op een korting van het Gemeentefonds, zijn de bezuinigingen opgenomen in de begroting van de komende vier jaar. De getroffen bibliotheken liggen in
Bibliotheken breiden zich voor op forse bezuinigingen door gemeenten
hele Nederland. Drastische maatregelen worden er genomen. De bibliotheek zou volledig verdwijnen uit Berkelland (Achterhoek), zo berichtten eerder verschillende media. Inmiddels blijkt dat er nog wordt gewerkt aan een reddingsplan.
Maar in de Noord-Groningse gemeente De Marne is het al wél menens. Per 1 januari sluiten vier van de vijf kleine vestigingen hun deuren – om er één over te houden die vaker geopend is. Kloosterburen,Ulrum, Leens, Zoutkamp, de inwoners daarvan zullen allemaal naar Eenrummoeten voor hun boeken. De bibliotheek moet 40.000 euro per jaar bezuinigen, zegt manager Alied Kremer
van De Marne. „Dat is 20 procent van het jaarbudget”. In de provincie Groningen moeten de bibliotheken ieder tussen de 5 en 32 procent bezuinigen, zegt Rob Pronk, voorzitter van de raad van bestuur van het overkoepelende Biblionet Groningen. „Het is vreselijk. Ik zal reorganisaties gaan aankondigen, want met natuurlijk verloop alleen gaan we het niet redden. En we sluiten vestigingen. Uitlenen blijft belangrijk, maar ook de digitale bibliotheek, het onderwijs, het huis der letteren. We steken in op behoud van functies, niet in gebouwen.”
Zo zal het ook lopen in Barneveld, vermoedt directeur Worm. De vestigingen
in Kootwijkerbroek en Voorthuizen zullen sluiten, de bibliobus zal ophouden te rijden. „Er is groot verzet gerezen in de dorpen”, zegt hij. Verantwoordelijk VVD-wethouder Van den Hengel zegt nu dat hij sluiting wil voorkomen. Maar de directeur van de openbare bibliotheek ziet niet hoe het anders zou moeten.
„Met 50 euro voor een volwassenenabonnement hebben we al een van de duurste
jaarabonnementen van het land, dat kan nauwelijks omhoog.” Eventuele andere
oplossingen leveren niet genoeg geld op.
„Dit is een typische plattelandsgemeente,met negen dorpen en veel oppervlakte. We hebben daardoormeer kosten dan een bibliotheek in de stad.”
Veel bibliotheken proberen de effecten van de bezuinigingen op de lange baan te schuiven en te onderhandelen met provincie en gemeentebesturen. De bibliotheek in Montferland (Oost-Gelderland) wacht een „mega- operatie” aan bezuinigingen, zegt directeur Henk ten Zijthoff. De gemeenteraad besloot deze maand om drie servicepunten te sluiten: kleine bibliotheken in het dorpshuis of seniorencomplex met een beperkte dienstverlening.
Zij worden vervangen door de goedkopere bibliobusvoorziening. Nu is
een jaarabonnement nog 30 euro. „Als decontributie in 1 jaar naar 45 euro wordt gebracht, zoals zonder een enkel probleem is besloten, dan vrezen wij dat er leners zullen afhaken.”
Hoe de bezuinigingen ook uitpakken, volgens Worm uit Barneveld wordt de bibliotheek tien jaar teruggeworpen in de t ij d . ” Hij doelt op de vernieuwingen die de laatste jaren zijn doorgevoerd in zijn bibliotheek, inspelend op de digitalisering van de samenleving. Vernieuwingen die trouwens in bibliotheken door heel Nederland plaats hebben gevonden. Ze zijn te zien in de OBA, de nieuwe openbare bibliotheek in Amsterdam
naast het Centraal Station. Of in Haren (Groningen) waar de bibliotheek
is ingericht volgens een ‘retailconcept’.
De bieb als een winkel, waar lezers worden benaderd als klanten. Boeken staan met de cover in plaats van de rug naar voren.
„Je moet de klant verleiden met iets waarvan ze niet wisten dat ze het wilden weten”, zegt Rob Pronk, van Biblionet Groningen. Hij is ervan overtuigd dat mensen boeken zullen blijven lezen. „Bibliotheken
worden steeds meer een plek van ontmoeting. En dat wringt ongelooflijk
met deze bezuinigingen.”